બાળ મજુરી ! મુરજાતું ફુલ, કચડાતું બાળપણ !!

બાળ વિશ્વદિન ની મોટી-મોટી વાતો કરનારા આપણે તથા સમાજ્નાં કહેવાતા સમાજસેવકો જુઓ આ તસ્વિરો !

-અને આ માસુમો ને અને સમજો તેમની મજ્બુરીને ! બાળ મજુરી હજુપણ ભારત માં રહેવાની જ, કેમકે, પેટનો ખાડો પુરવો પડે છે. ગરીબી તેમની મુખ્ય મજબુરી છે, બેકારી અને ગરીબી નો જયાં સુધી ઉકેલ નહીં આવે ત્યાં સુધી ગમે તેટલા તમે કાયદા બનાવો, કંઇ ફરક પડવાનો નથી! જ્યાં ખાવાનાં ફાફાં હોય ત્યાં ભણવાનું તો ક્યાંથી હોય ?! રમવાનાં અને ભણવાનાં આ દિવસોમાં મજુરી કરી ઘરમાં મદદ રુપ થઈ ને બે ટંક નો રોટલો કાઢવો તેમનાં માટે મુખ્ય જરુરિયાત છે.

- તેને માટે આપણે જ આગળ આવવું પડશે, શું તમે આવાં બાળકો માટે કંઈક મદદ ન કરી શકો ?

-જો તમારો આત્મા હા પાડતો હોયતો, તમે આટલું જરુરથી કરો .

(૧). તમારાં બાળકો નાં પાછળનાં ધોરણનાં પડેલાં જૂનાં પુસ્તકો, નોટ બુકો, કંપાસ, કલર્સ, દફતર વિગેરે સ્ટેશનરી દાનમાં આપીને... અથવા આ કામ ટ્ર્સ્ટ, સંસ્થાઓ તથા સેવાભાવી મંડળો અથવા તમારી સોસાયટી કે ચાલીના યુવાનો ભેગાં મળીને આ કામ કરી શકે. કચ્છમાં "માનવ જયોત" નામે એક સંસ્થા જબરજસ્ત કામ કરે છે. તેને પોતે આ વાત અમલમાં મુકી દિધી છે. તે સુપેરે પક્ષીઓનાં કુંડાઓ બનાવીને દરેક જાહેર જગ્યાએ કે એર્પાન્ટમેન્ટમાં લટકાવીને પક્ષીઓને પાણી પીવડાવાં જેવું, આપણને નાનું લાગતું આ મોટું કામ આ સેવાભાવી સંસ્થા કરે છે, કોઈપણ પ્રચાર કે પબિલસીટી ની લાલચ વગર !!

(૨). સૌ પ્રથમ તો તમે તમારી આજુબાજુ આવા બાળકો હોય તો તેની માહિતી આપ આપણી રજાનાં દિવસો માં મેળવી ને તેને તમારી બાજુની સરકારી સ્કુલમાં ભરતી કરાવો. તેના માતા-પિતાને મળીને સમજાવો કે જે ખર્ચો થાય તે માટે અમે બેઠા છીએ. તેમને મળતાં સરકારી લાભો વિશે માહિતી આપો. સરકારી સ્કુલોમાં પ્રાથમિક શિક્ષણ મફત મળે છે. માત્ર તમારે તમારો કિંમતી સમય આ માટે આપવાનો છે.

૩). કન્યાઓ ને સરકારી સ્કુલોમાં એડમિશન વખતે તેમના નામે બોન્ડ/વિકાસપત્ર આપવામાં આવે છે. તમારે માત્ર આવાં બાળકોનાં માતા-પિતાઓને સમજાવવા નાં છે. આંગળી ચીંદ્યાયાનું પુણ્ય તમારે લેવાનું છે !

(૪) વિધા દાન જેવું કોઈ મહાદાન નથી. તે નાનાં ભુલકાં નાં ચહેરામાં તમારા બાળકનો ચહેરો નિહાળો. એકવાર આ સેવાનું કાર્ય કરો, તમારે મંદિર માં રહેલાં ભગવાન ને ત્યાં પછી માથું ટેકવવાં જવાની જરુર કદાચ નહીં પડે!! અનુભવો કે આ કાર્ય કરવાથી તમાર મન અને આત્મા ને કેટલો સંતોષ મળે છે !!

(૫) તમે ખરેખર મનુષ્ય હોય તો માનવી ની માનવતા બતાવવાનું ભુલતાં નહીં !! આટલું અમલ માં મુકો તો શિક્ષણ અને રાષ્ટ્ર્ બંને ઊંચા આવી જ્શે.

પપ્પા, મારે મૂડો કરાવવો છે !!

પપ્પા, મારે મૂડો કરાવવો છે !!

‘કેટલીવાર સુદ્યી છાપું વાંચતાં રહેશો ? જરા અહીં આવો અને તમારી લાડકી દીકરીને ખાવા માટે સમજાવો’ મારી પત્નીએ બૂમ પાડી.

મેં છાપું ટેબલ પર મૂકયું. મા - ર્દીકરી વચ્ચે ચાલી રહેલી ખેંચતાણ બંદ્ય કરવા હું ડાઈનિંગ ટેબલની પાસે પહોંચ્યો. ભયથી દ્ય્રૂજી રહેલી દીકરી સિંદ્યુ ડાઈનિંગ ટેબલની ખુરશી પર બેઠી હતી. એની આંખમાં આંસુ વહેતાં હતાં. કારણ હતા તેની સામે રાખેલો દહીં - ભાતથી ભરેલો વાડકો.
સિંદ્યું એક વહાલી અને પ્રેમાળ દીકરી છે અને પોતાની ઉંમરનાં બાળકો કરતાં ઘણી સમજદાર પણ છે. એ આઠ વર્ષની છે અને ખાવામાં દહી - ભાત તેને બિલકુલ પસંદ નથી. આ બાજુ મારી પત્નીને ‘દહીં - ભાત થી કોઠો ટાઢો રહે એ વાતે એટલી મકકમ છે કે ઉનાળાના દિવસોમાં એ સિંદ્યુને દહી - ભાત ખાવા ખૂબ જ દબાણ કરતી રહે છે.
મેં ખોંખારો ખાદ્યો અને વાડકો હાથમાં લેતાં કહ્યું ‘સિંદ્યુ બેટા તું જલ્દીથી પાંચ - છ ચમચી દહી - ભાત ખાઈ કેમ નથી લેતી ? કોઈના નહીં તો પપ્પાને ખાતર તો ખાઈ લે, જો તું આ ખલાસ નહીં કરે તો તારી મમ્મી મારા પર ગુસ્સો કરશે.’
સિંદ્યુ થોડી નરમ પડી અન પોતાના હાથોથી પોતાનાં આંસુ લૂછતાં બોલી ’ઠીક છે પપ્પા હું પાંચ - છ ચમચી નહીં વાડકામાં રાખેલાં બદ્યા દહી - ભાત ખાઈ જઈશ પરંતુ તમારે’ થોડું ખચકાતાં એણે કહેવાનું ચાલુ રાખ્યું, પપ્પા જો હું બદ્યા દહી - ભાત ખાઈ લઉં તો તમે મને હું જે માગું તે આપશો ?‘ હા બિલકુલ’
‘પ્રોમિસ’
‘પ્રોમિસ’. મેં કહ્યું.
મમ્મીને પણ પ્રોમિસ આપવાનું કહો’ એણે ભાર આપતાં કહ્યું.પત્નીએ લાપરવાહીથી કહ્યું હા, પ્રોમિસ. પરંતુ હું થોડો ગભરાતો હતો કે કદાચ એ એવું કશું ન માંગી લે જે મારા ખિસ્સાંને ભારે પડે અને હું મુશ્કેલીમાં પડી જાઉં. આથી મારી પરિસ્થિતિની ચોખવટ કરતાં મેં કહ્યું ‘સિંદ્યુ બેટા તું કોમ્પ્યુટર કે એવી કોઈ મોંઘી ચીજની માંગણી નહીં કરતી. પપ્પાની પાસે અત્યારે એટલ પૈસા નથી ઠીક છે ?’ ‘નહીં પપ્પા. મને કોઈ મોંઘી ચીજ નથી જોઈતી.’ એનો જવાબ સાંભળી મને રાહતનો અનુભવ થયો. એણે ખૂબ તકલીફથી કચવાતા મને દ્યીરે દ્યીરે બદ્યાં દહીં - ભાત ખાઈ લીદ્યાં
મને એનો ચહેરો જોઈ મારી પત્ની પર ગુસ્સો પણ આવતો હતો કે એ છોકરી પર અન્યાય થઈ રહ્યો છે. એને જબરદસ્તી એ ખાવું પડે છે જે એને બિલકુલ ભાવતું નથી. પોતાની કઠોર પરીક્ષામાં પાસ થયા બાદ તે આશાભરી આંખો સાથે મારી પાસે આવીને ઊભી રહી ગઈઃ ‘હા હવે કહે તને શું જોઈએ છે ?’ મેં પૂછયું. ‘પપ્પા મારે આ રવિવારે ટકો - મૂંડો કરાવવો છે.’ પાગલ છોકરી.’ મારી પત્નીએ ચીસ પાડી ’તું તારું માથું મૂંડાવવા માગે છે ?’
‘બિલકુલ નહીં. આ બદ્યી ટીવીની અસર છે. ટીવી પ્રોગ્રામ્સોએ છોકરાઓનાં મગજ ખરાબ કરી દીદ્યાં છે.’ મારી પત્નીની બૂમાબૂમ ચાલુ રહી. મેં તેને શાંત રહેવા માટે ઈશારો કર્યો. પછી પૂછયું ‘બેટા, તું બીજું કેમ નથી માગતી ? જાણે છે તારા વાળ વગરના માથાને જોઈ અમને કેટલું દુઃખ થશે ? '

‘ નહી પપ્પા મને બીજુ કશુ નથી જોઈતું સિંદ્યુ પોતાની જીદ પર અડી રહી. ‘ તું મારી વાત સમજતી કેમ નથી ?’ મેં એને ફરીથી સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો. ‘પપ્પા, તમે જોયુંને કે મેં કેટલી મુશ્કેલીથી દહી - ભાત ખાદ્યાં.’હવે સિંદ્યુની આંખમાં આંસુ આવી ગયાં. ‘તમે તો મને પ્રોમિસ કર્યુ હતું કે તું જે માગશે તે આપીશ અને હવે તમે તમારી વાતમાંથી ફરી રહ્યાં છો. તમે તો મને હંમેશાં કહો છો કે પ્રોમિશ પૂરું કરવું જોઈએ.’ ‘ઠીક છે.’ મેં કહ્યું. ‘તમે પણ શું નાની છોકરીની વાતમાં આવી ગયા.’ મારી પત્નીએ વાયદો તોડવાની કોશિશ કરતા કહ્યું.

હવે મેં એને સમજાવતાં કહ્યું ‘જો આપણે પ્રોમિસ નહીં પાળશું તો એને આપણી શીખવેલી વાતોની દરકાર નહી થાય એટલે એની વાત તો માનવી જ પડશે.’
રવિવારે એને લઈને હું ‘હેરસલૂન’માં પહોંચ્યોં અને એના નરમ મુલાયમ રેશમી વાળ કપાવી દીદ્યા.ટકો કરાવ્યા બાદ તેનો ગોળ ચહેરો અને આંખો વદ્યારે મોટી લાગવાથી તે વદ્યારે સુંદર લાગતી હતી.
પરંતુ મારી પત્ની તેના પર ખૂબ ગુસ્સે હતી. એ આખો દિવસ તેણે સિંદ્યુ સાથે વાત ન કરી. એટલે સુદ્યી કે સોમવારે એને સ્કૂલમાં જવા માટૈ તૈયાર પણ ન કરી. આખરે મારે જ તેને સ્કૂલમાં જવા માટે તૈયાર કરવી પડી ટિફિન પણ તૈયાર કરવું પડયું અને સ્કૂલમાં મૂકવા પણ હું જ ગયો. મારે માટે તો વાળ વગરની દીકરીને તેના કલાસ રુમ સુદ્યી જતી જોવાનો અનુભવ ખૂબ રોમાંચક હતો.

સ્કુલના ગ્રાઉન્ડમાં પહોંચ્યા પછી એણે પાછળ જોઈ મારી સામે હાથ હલાવ્યો.

ઠીક એજ સમયે સિંદ્યુની જ ઉંમરનો એક છોકરો કારમાંથી ઊતર્યો અને તેણે બૂમ પાડી ‘સિંદ્યુજા ઊભી રહે હું પણ આવું છું.’ મને એ છોકરાંની એક વાત ખૂબ નિરાળી લાગી કારણ કે તેના માથા પર પણ વાળ ન હતા.મને લાગ્યું કદાચ પોતાના આ મિત્રને જોઈ મારી દીકરી સિંદ્યુએ પણ ટકો કરાવ્યો હશે. ત્યારે એ જ કારમાંથી એક મહિલા ઊતરી અને મારી નજીક આવીને બોલી ’સર તમારી દીકરીનું દિલ ખરેખર ખૂબ જ મોટું છે જે છોકરો તમારી દીકરી સાથે કલાસ રુમમાં જઈ રહ્યો છે તે મારો દીકરો હરીશ છે તેને ‘લ્યુકેમિયા’(કેન્સર)છે.’ ભીના સાદે તેણે કહ્યું. ‘હરીશ છેલ્લા એક મહિનાથી સ્કૂલમાં નહોતો આવતો. કિમોથેરેપીના કારણે તેના બદ્યા વાળ ઊતરી ગયા છે. કલાસના છોકરા તેની મજાક ઉડાવશે તે બીકે તે સ્કૂલમાં આવવાથી ડરી રહ્યો હતો. ગયા અઠવાડિયે સિંદ્યુજા એની મમ્મી સાથે અમારે ઘરે આવી હતી. તેણે હરીશને પ્રોમિસ કર્યું હતું કે એ સોમવારે સ્કૂલમાં આવે અને એ ને કોઈ હેરાન નહીં કરે. મેં સ્વપ્ને પણ નહોતું વિચાર્યું કે મારા દીકરાને માટે તે પોતાના સુંદર વાળનું બલિદાન કરી દેશે તમે ખૂબ ભાગ્યશાળી છો કે ભગવાને તમને અને તમારી પત્નીને આવું પ્રમાળ હ્ય્દય દ્યરાવતી દીકરી આપી.’ હું જયાં ઊભો હતો ત્યાં જ સ્તબ્દ્ય થઈ ગયો.મારી આંખમાં થી આંસુ વહેવાં લાગ્યાં.

મારી નાનકડી પરીએ આજે મને શીખવાડયું કે દુનિયામાં ખુશી એમને નથી મળતી જે પોતાની શરતો પર જિંદગી જીવે છે, પરંતુ તેને મળે છે જે બીજાનાં સુખની ખાતર પોતાની જિંદગીની શરતો બદલી નાખે છે.

( ‘અહા!જિંદગી ‘ ના સપ્ટેમ્બરર્ ૨૦૦૭ નાં અંક માંથી સાભાર )

મરી પરવારી

મરી પરવારી

ખુરશી ની ખેંચતાણી ને સત્તાની સાંઠમારી છે

હડીયો કાઢતી મોંઘવારી ની હાડમારી છે

આંતક ને આતમ નો આલમ છે

બંદુક ની ગોળીએ વીંદ્યાતી ચીસોની ચિત્કારી છે

લાશો ના ઢગ ખડકી દેવાય છે, દેશનો ટુકડો લેવા

સુલેહથી સુલઝાવાની નાપાકની કયાં સમજદારી છે

નૌકરી ની શોદ્યમાં ભટકે છે દરબદર બેકારો

શનિ ની બેઠી પનોતીની સાડાબારી છે

ટેબલે - ટેબલે છે લાગવગશાહી

લાંચિયાઓની તાનાશાહી ની અમલદારી છે

કમર તોડતાં નિત્ય નવા વેરા ન કરવેરા

અમલદારો ને રાજકારણઓની દિવાળી પરભારી છે

ભૂખમરો ને દારુણ ગરીબીની દબાતી ચીસ

પણ બહેરાકાન ને જાડી ચામડીની અલગારી છે

દ્યૂણતી અંદ્યશ્રદ્વા ને વસ્તીનો વિસ્ફોટ

ભભૂકી ઊઠે તેવી સમસ્યઓની ચિનગારી છે

હાથ પર હાથ રાખી ઠાલા વચનો નો બેઠો બાદશાહ

તેને કટકી ને કૌભાંડોથી ભરી દીદ્યી આલમારી છે

‘પ્રવિણ’ ટેવાઈ ગયા જીવવાનું ઉછીના શ્વાસ લઈને

તેથી જ ખમીર ને ખુમારી લોકો માં મરી પરવારી છે

- પ્રવિણ કે.શ્રીમાળી

સ્માઈલ.કોમ -2

કામના ભારે ત્રાસ થી કંટાળેલા આળસુ મગને જિંદગીની સ્વિચ ઓફ કરી દેવાનેા સંકલ્પ કર્યેા. આત્મહત્યા અર્થે તેને નર્મદા ના પુલ ની રેલિંગ ઉપર ચડી ગયેા અને જયાં નદીમાં ઝંપલાવવા નીચે નજર માંડી તેા મગનને ભારે કૌતક દેખાયું એક ઠૂંઠો માણસ નદી કાંઠે ગોળ ગોળ ફરતો હતો. મગને વિચાર્યુ ’ જિંદગી સાવ ફેંકી દેવા જેવી નથી’ અને હળવેકથી રેંલિગ ઉપરથી ઉતરી ગયો. પછી ઠૂંઠા માણસ પાસે જઈને તેનો આભાર માનતા બોલ્યો, હું તો પુલ પરથી ભૂસકો મારીને જિંદગી ટૂંકાવવાનો જ હતો પણ તમને ઠૂંઠા હેાવા છતાં ડાન્સ કરતાં જોઈને મેં વિચાર બદલી નાંખ્યો’ ડાન્સ ?
હું ડાન્સ નહોતો કરતો ઠૂંઠો માણસ બોલ્યો, "નાલાયક ખંજવાળ આવે છે અને ખંજવાળી શકતો નથી."

☺☻☺☻☺

મદ્ય દરિયે કેપ્ટન મગનના વેપારી જહાજને ચાંચિયા ના જહાજે ઘેરેા નાંખ્યો મગન છાતી કાઢીને મેદાનમાં ઉતરી પડયો. તેના નૌકર પાસે લાલ ટી શર્ટ મંગાવ્યું. કેપ્ટને તે પહેરીને ચાંચિયાઓની બરાબરની દ્યોલાઈ કરી દીદ્યી.
બીજા દિવસે કેપ્ટન મગનના વહાણને ચાંચિયઓ ઘેરી લીદ્યું. મગને નૌકર પાસે લાલ ટી શર્ટ માંગ્યું અને તે પહેરીને બદ્યા ચાંચિયાઓની દ્યેાલાઈ કરી દીદ્યી.લડાઈ પત્યા પછી નૌકરે પૂંછયું કેપ્ટન તમે હમેંશાં લાલ ટી શર્ટ પહેરીને જ કેમ લડાઈ કરો છે? કેપ્ટને જવાબ આપ્યો કારણ કે હું ઘાયલ થયો હોઈ છતાં દુશ્મનોને લોહી દેખાતું નથી તેથી તેઓનો ઉત્સાહ તૂટી જાય છે. પછીના દિવસે ચાંચિયઓ નાં છ વહાણે મગનના વહાણને ઘેરો ઘા્લ્યો. નૌકર તાત્કાલિક લાલ ટી શર્ટ લઈને હાજર થયો, "એને ખાડા માં નાખ કેપ્ટન બોલ્યો ’ ‘મને મારું ભૂખરું પેન્ટ આપ’

☺☻☺☻☺
એક મહાશય સંગીત જલ્સામાં ગાઈ રહ્યાં હતા, " તેરે પ્યારમેં સારા આલ્મબસ અહીં સુદ્યી સંભળાવતાં જ તેના દાંતનું ચોકઠું બહાર નીકળી જતું હતું. ચોકઠું ફરીથી ફિટ કરીને મહાશય ફરીથી ગાવાનું ચાલુ કરે. આવું ચાર પાંચ વખત થયું. એવામાં શ્રોતાઓમાંથી એક આવાજ આવ્યો, ‘અબે કેસેટ જ બદલતો રહીશ કે આગળ પણ સંભળાવીશ ? ‘

☺☻☺☻☺

મળી જાય

મળી જાય

સૂંકાં વન માં પણ કયાંક જેા લીલું તરણું મળી જાય
સૂનાં રણ માં પણ કયાંક જો મીઠું ઝરણું મળી જાય

મુંરઝાયેલું ફુલ તમારી રાહ જુએ છે હજી
કે કયાંક જો વસંત મળી જાય

કાન સરવાં કરીને બેઠો છું
કે કયાંક જો તમારી ઝાંઝરનેા રણકાર મળી જાય

મળીશું આપણે જરુર
કે કયાંક જો એવો અવસર મળીજાય

આંખો બિછાવીને બેઠયો છું તમારી રાહમાં
કે કયાંક જો તમારો અણસાર મળી જાય

પ્રવિણ કે.શ્રીમાળી

સ્માઈલ.કોમ

એક કવિનાં લગ્ન ટેલિફેાન એાપરેટર સાથે થયા હતા. સુહાગરાતે કવિ મહાશયે રેામેંટિક સ્વભાવે કહ્યું ‘તું જ મારી જીવન સામ્રજ્ઞી ્રતું જ મારી શકિતા તું આખી જિંદગી મને ભરપુર પ્રેમ આપીશ નેૠ ક્ષમા કરજેા આ નંબર પર આ સુવિદ્યા ઉપલબ્દ્ય નથી. ટેલિફેાન એાપરેટર પતનીએ કહ્યું.

સ્માઈલ.કેામ

એક વિદ્યાથીર્ની એક સ્કુલમાં એડમિશન માટે અરજી કરી હતી. એડમિશન ઈન્ચાર્જે તેનું ફેાર્મ પાછું આપતાં કહ્યું સેારી મિસ તમને એડમિશન નહીં મળી શકે. અૈકય સીટ ખાલી નથી. સર બસ તમે મને એડમિશન આપી દેા સીટની વ્યવસ્થા હું જાતો કર લઈશ. મારા પપ્પા ને ફ્ર્નિચરની દુકાન છે.

સ્માઈલ.કેામ

પતિ પત્ત્ની વચ્ચે કેાઈ કારણસર જબરજસ્તા ઝઘડેા થયેા. પત્ત્નીએ ગુસ્સેા કરતાં કહ્યું મને ખબર નહેાતીકે તમે આટલાં મુર્ખ છેા. એ તેા ત્ત્યારે જ તને ખબર પડી જવી જેાઈતી હતી કે જયારે મ્ેં તારી સમક્ષ લગ્નનેા પ્રસ્તાવ મૂકયેા હતેા. પતિએ કટાક્ષમાં કહ્યું સ્માઈલ.કેામ
વકીલ ઃ ‘નવ જુલાઈની રતે આઠ વાગે તમે શું કરતા હતા ંૠ’સાક્ષી ઃ ‘મારી પત્ત્નીના હાથની બનાવેલી રસેાઈ જમી રહયેા હતેા’વકીલ ઃ ‘એ જ રાતે નવ વાગ્યે તમે શું હતાંં હતા ૠ’સાક્ષી ઃ ‘પેટ માં દુખાવાની બુમેા પાડતોા હતેા.ં
સ્માઈલ.કેામ
કલ્લુ કાલિયેા નર્યેા કાળેા આદમી. પહેલી વાર એણે કાળા રંગનેા સૂટ બનાવડાવી ને પહેંર્યેા અને દેાસ્ત પપ્પુને પૂછવા લાગ્યેા યાર કેવેા લાગ્યેા મારેા સૂટ ૠ પપ્પુ લાગે છે તેા મસ્ત પણ યાર ખબર નથી પડતી કે કયાં સૂટ પૂરેા થાય છે અને તું શરુ થાય છે
સ્માઈલ.કેામએક વ્યકિતને ડૂબતી બચાવવાના કાર્ય બદલ એક પાગલનેા સન્માન સમાંરંભ યેાજાયેા પુરસ્કાર અપાયા પછી તેને પુછાયું જેને તમે બચાવ્યેા એ વ્યકિત કયાં છે ૠ એ બેાલ્યેા પાણી માં પલળી ગયેા હતેા એટલે મેં એને નિચેાવીને સુકાવવા માટે ઝાડ પર લટકાવી દીદ્યોા છે.
સ્માઈલ.કેામ

રોજગારી

રોજગારી

લેખકર્ પ્રવિણ કે.શ્રીમાળી
શહેરના મુખ્ય રેાડ પર દ્યમચકડી મચી ગઈ હતી.જયાં જૂએા ત્ત્યાં ખાખી વદીર્ વાળા નજરે પડતાં હતાં. ડંડા પછાડીર્ પછાડીને બદ્યા રેકડીવાળા લારીએાવાળા તથા ફૂટપાથ પર પાથરણાં પાથરીને નાનીર્મેાટી ચીજવસ્તુએા વેચતા વેપારીએાને પેાલીસરેાડ પારથી આઘા ખસેડતી હતી. જે માનતા નહેાતા ને સામે આનકાની કરતાં હતા તેમને થેાડેા ડંડાનેા સ્વદ પણ પેાલીસવાળા ચખાડતા હતા. રેકડીવાળા કે લારીએાવાળા ખસવાનું નામ ન લે તેા તેમની વસ્તુએા લારીએા પરથી ફેંકીને ઘા કરતા લારીએાવાળાેને ખસવું પડતું. પણ ખસીર્ ખસીને જાય કયાંૠ કારમ કે હવે જગ્યા જ નહેાતી. વચ્ચે રેાડ હતેા અને ફૂટપાથ પર પબ્લિકનેા જમેલેા હતેા. હકડેઠઠ ભીડ જામવા માંડી હતી. બે બાજુના રેાદ ક્રેાસ કરીને પેાલીસે ત્યાંથી આવતાં વાહનેાની અવર્ર જવર અટકાવી દીદ્યી અને બદ્યા વાહનેાવાળાએાને પાછા વળવું પડતું હતું.એાટેા રીક્ષાવાળા અને સ્ટલીયા ભરતાં છકડાવાળાએાની હાલત તેા એકદમ ખરાબ થઈ ગઈ.પેાલીસે રસ્તેાબંદ્ય કરી પેસેન્જરેાને અદ્યવચ્ચે ઉતાર્યા વગર છૂટકેા નહેાતેા. પેસેન્જરેા પછી ભાડું આપવામાં રકઝક કરવા માંડયા.ઘણાં રીક્ષાએાવાળાએ તેા ઘણાં પેસેન્જરેાને અડદ્યાં રસ્તે ઉતારી દીદ્યાં હેાવાથી ભાંડું શાનું મળેૠ કહીને ભાડું જ આપયું નહીં. આથી રીક્ષા ડા્રયવરેા દ્યૂઆંપૂઆં થઈને આ બદ્યેા તમાશેા શાનેા છેૠ તે જેાવા એકબાજુ ઊભા રહ્યાં. તેમાં વળી નવી પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ હવે તેા જે રસ્તેા બંદ્ય જેાઈને પાછાં વળતા હતાં તેવા વાહનેાવાળાએાને હવે તેા પાછાં વળવું પણ મુશ્કેલ પડી ગયું. કેમકે ત્યાં હવે ટ્રાફિક જામ થઈ ગયેા હતેા.
પરંતુ આ બદ્યી દ્યમાલ શાની હતીૠર્ દ્યમાલ બદ્યી વડાપ્રદ્યાન વિદ્યાનસભાની ચૂંટણી માટે પેાતાની પાટીર્ના અહીં ઊભા રહેલાં ઉમેદવાર માટે પ્રચાર કરવા આવી રહ્યાં હતાં તેની હતી. આથી જે રેાડ પરથી શાહી સવારીનેા કાફલેા પસાર થવાનેા હતેા તે રેાડ પર પેાલીસ વ્યવસ્થા કરવા માટે આવી હતી પરંતુંા અહીં તેા અવ્યવસ્થા ફેલાઈ ગઈ હતી. ચાર રસ્તા પડતાં હતા તેમાં બે રસ્તાએા બંદ્ય કરવાથી ત્યાં વાહનેાની લાંબી કતાર લાગી ગઈ હતી. વાહનેાવાળાના હેાર્ન પર હેાર્ન વાગતાં હતાં.
અબે હટાના તેરેા કેા સુનઈ નહીં દેતા કયાંૠ સા’બ જગા નહીં હૈ કયા કરુંૠ મેરે સર પે ચઢ જાસા પેાલીસવાળેા એક ખૂણામાં જેમ તેમ કરીને ગેાઠવાયેલાં પાણી પુરીવાળાને દ્યમકાવી રહ્યેા હતેા. અૈસે નહીં માનેગા તું ૠ...તેરેા કેા દંડ હી કરના પડેગા અરે તિવારી જરા એન.સી.પી. બુક લાના તિવારી પણ આવી ગયેા રેાકડી કરવા માટે. ચલ અબે ઢાઈસેા રુપૈયા નિકાલ સા’બ પૈસા તેા એક ભી નહીંદયા કીજીયે સા’બ શામુ કરગરતેા રહ્યેા ને પેાલીસે લારી પર પડેલેા પૈસાનેા દાબડેા ખેાલ્યેા પચાસ સાઈઠ રૂપિયાની પરચૂરણ પડી હતી. તે સાવરી લઈને ખાલી દાબડેા પછાડયેા ચલ અબ યહ પાનીકી મટુકી અૈાર યહ પુરીએાકા કબાટ ઊઠા કે વહા સામને કેામ્પલેક્ષ કે અંદર ચલા જાલારી યહાં હી રહનેદે ના છૂટકે શામુને તેમ કરવું પડયું.
ખાલી પડેલી લારી પર લેાકેા ચડી ગયા ને વડાપ્રદ્યાન ની ગાડી નીકળવાની રાહ જેાવા લાગ્યા. ત્રણ કલાકની દ્યમાલ પછી શાહી સવારી નીકળી. વડાપ્રદ્યાન પેાતાની કારમાંથી હાથ કાઢીને લેાકેાનું અભિવાદન ઝીલી રહ્યાં હતાં.થેાડીવાર પછી બાજુના મેદાનેથી લાઉડસ્પીકરમાંથી વડાપ્રદ્યાનનેા અવાજ સંભળાવા લગ્યેા. શામુનું મેાં જેાવા જેવું થઈ ગયું હતું.હમ વાદા કરતે હૈ કે હમ ગરીબી કેા હટા દેંગે સબકેા હમારી સરકાર આને પર હર એક ઘરમેં સે એક વ્યકિત કેા નૈાકરી દેગે અૈાર બેકારી દૂર કરેંગે. શબકેા રેાજીર્ રેાટી મિલેંગી કિસીકેા ભૂખા નહીં સેાના પડેગા રેાજગારીકી તકેં બઢાયંગે શામુાના કાને આ અવાજની સાથે સાથે તેની પત્નીનું ડૂસ્કું અને ત્રણ માસુમ બાળકેાના રડવાનેા અવાજ અથડાતેા હતેા. કેમકે આજે તેના ઘરનેા ચૂલેા સળગવાનેા નહેાતેા.
ર્ પ્રવિણ કે.શ્રીમાળી